Η ιστορία του Αγα Σακίζ Εμίνη και το έθιμο του Αγά στην Χίο.

Την καθαρή Δευτέρα στην πλατεία του χωριού γίνεται η γιορτή του Αγά, ένα έθιμο όπου οι ρίζες του ξεκινούν  από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας και πιο συγκεκριμένα περίπου 1830 με 1840. Αυτή η γιορτή γίνεται σε συγκεκριμένα χωρία της Χίου, τα Νοτιότερα ή αλλιώς Μαστιχοχώρια ( εκεί παράγεται η μαστίχα) Μεστά ,Λιθί ,Ελάτα ,Πιτυός ,Ολύμποι.

Ποιος ήταν όμως ο Αγάς και γιατί σατιρίζεται στη Χίο;; Ο Αγας Σακίζ Εμίνης ήταν ένας Τούρκος πασάς που διοικούσε αυτά τα χωριά και και είχε τον αυστηρό έλεγχο του μονοπωλίου της Μαστίχας επιβάλλοντας σκληρές ποινές σε όσους χωρικούς παρανομούσαν κατά την παραγωγή και δίκαζε και καταδίκαζε σύμφωνα με το δικό του συμφέρον.

Κάθε φθινόπωρο ο Αγάς μαζί με το επιτελείο του γυρνούσε όλα τα Μαστιχοχώρια και έπαιρνε την μισή παραγωγή της μαστίχας για τον σουλτάνο και την υπόλοιπη  για εκείνον  ώστε να την πουλήσει αργότερα ακριβότερα και να έχει περισσότερα κέρδη. Αφού πέρασε η τουρκοκρατία η αγανάκτηση των χωρικών γι αυτή την αδικία οδήγησε στο να αρχίσουν να σατιρίζουν τα παθήματα τους.

Έτσι κάθε Καθαρή Δευτέρα ένας χωρικός ντύνεται Αγάς και κάποιοι άλλοι το επιτελείο του και αρχίζουν να δικάζουν  με σκωπτικό τρόπο τόσο τους ντόπιους όσο και τους ξένους που έχουν παρευρεθεί εκεί. Εγώ έχω βρεθεί πολλές φορές σε τέτοιου είδους γιορτές και ειδικά στο χωρίο Λιθί από όπου είναι και η μισή καταγωγή μου η εμπειρία αυτή είναι μοναδική καθώς δεν λείπει το χιούμορ και ειδικά η σάτιρα είναι ένα από τα βασικά στοιχειά.

"Οσοι περαστικοί βρεθούν εκεί εννοείται πως δικάζονται και αυτοί και πληρώνουν ένα συμβολικό πρόστιμο ανάλογα με 'την παρανομία' που έχουν κάνει (κατατίθεται στον Πολιτιστικό Σύλλογο του χωριού). Κάτι το οποίο βρήκα εξαιρετικό είναι ότι δεν υπάρχει ντροπή, και όλοι νιώθουν άνετα όταν βρεθούν μπροστά στον Αγά για να δικαστούν, τα εύστοχα δε σχόλια του Αγά προς τον κατηγορούμενο δεν είναι λίγες οι φορές που προκαλούν ακόμα περισσότερο γέλιο τόσο στον 'κατηγορούμενο' όσο και στον 'Αγά'.

Στο έθιμο, όπως και στα περισσότερα αποκριάτικα έθιμα, έχουν προστεθεί και Διονυσιακά στοιχεία, μασκαρέματα και σατυρικά τραγούδια, ενώ στο τέλος της ημέρας, ο Αγάς οδηγείται στην πυρά. Εννοείται πως δεν τελειώνει έτσι αυτή η γιορτή αφού τιμωρηθούν όλοι όσοι παρανόμησαν αφού πληρώσουν τα πρόστιμα που τους αναλογούν ακολουθεί το πανηγύρι με τραγούδια χορούς και πολύ γλέντι (ειδικά αν το επιτρέπει ο καιρός το γλέντι δεν σταματά ποτέ. Είναι μια εμπειρία που σίγουρα θα μείνει στο μυαλό του επισκέπτη.

Photos by Simadiatouaigaiou και explorechios